Η Περίοδος Της Τουρκοκρατίας

Η κατάληψη

Στα 1436 εισβάλλει στη Βοιωτία ο Μουράτ ο Β' και το 1445 εισβάλλει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Το 1446 η Βοιωτία καταλαμβάνετε και πάλι από τον Μουράτ Β' και τελικά το 1460, δυο χρόνια μετά τη παράδοση της Αθήνας, ο Μωάμεθ Β' ο πορθητής κάνει τη Βοιωτία τουρκική επαρχία.

Ουσιαστικά λοιπόν ο Ορχομενός παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Τούρκων από το 1434, μετά τη δολοφονία του δούκα Θηβών και Λιβαδειάς Φραγκίσκου Β' ή Φράγκου, μέχρι την αρχή του απελευθερωτικού αγώνα το 1821.

Οργάνωση

Ο Ορχομενός κατά την περίοδο του τουρκικού ζυγού ακολουθεί την τύχη του καζά της Λιβαδειάς που μέχρι το 1470 υπάγεται στο σαντζάκι των Τρικάλων και μετά στο σαντζάκι του Ευρίπου. Από την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 17ου αιώνα είναι βακούφι της Μέκας ή της Μεδίνας και τον 18ο αιώνα η πρόσοδος του καζά της Λιβαδειάς αφιερώνεται στο Γενί-τζαμί του Σκούταρι που είχε ιδρύσει η σύζυγος του Σουλτάνου Μεχμέτ Δ'.

Οι κατακτητές αρχικά σέβονται τη θρησκεία, τη γλώσσα και τα έθιμα των κατοίκων και επιτρέπουν στον κλήρο να αναλάβει τα εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά ζητήματα. Έτσι το μοναστήρι της Παναγίας είναι το κρυφό σχολειό που διδάσκονται τα πρώτα γράμματα τα παιδιά του Ορχομενού.

Σύμφωνα με το οθωμανικό σύστημα διοίκησης κάθε πόλη και χωριό είχε τους δημογέροντες, τους προεστούς και τους επιτρόπους. Αυτοί διοικούσαν την κοινότητα, φρόντιζαν για τους ιερείς και τους δασκάλους και εισέπρατταν τους φόρους.

Όλοι οι κάτοικοι του Ορχομενού από το 10ο έτος της ηλικίας τους πλήρωναν τον κεφαλικό φόρο, το λεγόμενο χαράτσι, και όλες οι οικογένειες, μέχρι το 1645, έπρεπε να προσφέρουν το 5ο αρσενικό τέκνο για το σώμα των γενιτσάρων.

Οικονομία

Η περιφέρεια της Λιβαδειάς, και μαζί της ο Ορχομενός, δεν υπέστη τόσα δεινά όσα η υπόλοιπη Ελλάδα από τους Τούρκους και αυτό οφείλεται στο γεγονός οτι η Λιβαδειά είχε προύχοντες μορφωμένους και φιλόξενους ανθρώπους (Λογοθέτης, Λάππας, Νάκος κ.λ.π.). Ειδικά από τις αρχές του 18ου αιώνα και μετά την αφιέρωση των προσόδων της περιοχής στο Γενί-τζαμί, χορηγούνται στους κατοίκους προνόμια με συνέπεια την ανάπτυξη του κοινοτικού θεσμού, τη δημιουργία τάξης αρχόντων και ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας.

Η πλούσια γη του Ορχομενού περιέρχεται στην κυριότητα του Σουλτάνου και μοιράζεται στους μουσουλμάνους αξιωματικούς. Το 1/5 της γαιοκτησίας του Ορχομενού, εντός της περιοχής Τσαμάλι που ανήκει στη Σκριπού και Πλατείες που ανήκει στην Πετρομαγούλα, το παίρνουν οι Βοεβόδες. Μετά την απελευθέρωση τα κτήματα Πλατείες τα παίρνει από το δημόσιο ο οπλαρχηγός Καλογερόπουλος και το 1926 πωλούνται από τους κληρονόμους του στους Ορχομένιους.

Από το 1770 αρχίζει στον Ορχομενό η καλλιέργεια του βαμβακιού, με πρώτους σπόρους που προέρχονται από τη Μακεδονία. Γεωργικό προϊόν που εξελίσσεται στο κατ' εξοχήν προϊόν του Ορχομενού και ακόμη και σήμερα αποτελεί μία από τις κυριότερες καλλιέργειες της περιοχής. Την οικονομική ανάπτυξη ανακόπτει στα 1788-1789 μια φοβερή επιδημία πανώλης που προκαλεί το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων μεταξύ των οποίων ήταν και πολλοί Ορχομένιοι.

Το 1809 έρχεται στον Ορχομενό ο ποιητής λόρδος Βύρων μαζί με το φίλο του Τζον Ομπχάουζ, με τον υπηρέτη του Φλέτσερ και τους σωματοφύλακές του τον Έλληνα καπετάν Βασίλη και τον Τουρκαλβανό Λαρτίς Ταχήρ. Κατά την επίσκεψή του αυτή φέρνει συστατική επιστολή από τον Γιάννη Λογοθέτη (ο οποίος έχει πολλά κτήματα στον Ορχομενό όπου καλλιεργεί βαμβάκι και σιτηρά) προς τους Ορχομένιους φίλους του. Την εποχή αυτή ο Ορχομενός έχει 160 σπίτια (110 στη Σκριπού και 50 στην Πετρομαγούλα).

Επαναστατικά Κινήματα

Πριν την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα το 1821, έγιναν σε όλη την Ελλάδα πολλά κινήματα για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού. Δυστυχώς δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για τη συμμετοχή των Ορχομενίων σε αυτά.

Στα μέσα του 1780, μετά το κάλεσμα του Μεγάλου Πέτρου της Ρωσίας να αγωνιστούν μαζί του οι Έλληνες κατά των Τούρκων, ο Γιάννης Καλπούζος υψώνει επαναστατική σημαία στην περιφέρεια Λιβαδειάς και μαζί του είναι ο Ορχομένιος Γούλας.

Το 1789 ο γέρο Ανδρούτσος, πατέρας του Οδυσσέα, έχει έδρα των επαναστατικών του ενεργειών την περιφέρεια γύρω από τον Ορχομενό και μαζί του έχει τον Ορχομένιο οπλαρχηγό Ζυγούρα. Στη συνέχεια πάνε στον Οδυσσέα Ανδρούτσο και παίρνουν μέρος στη μάχη του Καφηρέα.

Η εξέγερση στη Λιβαδειά

Το 1821 ο Αθανάσιος Διάκος, που είχε αναλάβει την αρχηγία των όπλων της Λιβαδειάς, σε συνεργασία με τον σύντροφό του Βασίλη Μπούσγο και με τους προκρίτους Ιωάννη Λογοθέτη, Ιωάννη Φίλωνα και Λάμπρο Νάκο, προετοίμασαν την εξέγερση. Τη νύχτα της 28ης προς την 29η Μαρτίου οι επαναστάτες είχαν συγκεντρωθεί στον λόφο του Προφήτη Ηλία της Λιβαδειάς και όταν ο Τούρκος διοικητής Χασάν αγάς απέρριψε την πρόταση του Διάκου για παράδοση, άρχισε η επίθεση. Στις 31 Μαρτίου, οι Τούρκοι, που είχαν κλειστεί στον πύργο Ώρα, παραδόθηκαν και την 1η Απριλίου, σε πανηγυρική δοξολογία στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής Λιβαδειάς, οι επίσκοποι Σαλώνων, Ταλαντίου και Αθηνών ευλόγησαν την επαναστατική σημαία του Διάκου.

Η συμμετοχή των Ορχομενίων στον επαναστατικό αγώνα υπήρξε συνεχής. Την 1η Απριλίου ο Βασίλης Μπούσγος με διαταγή του Διάκου, έχοντας μαζί του και Ορχομένιους καταλαμβάνει τη Θήβα.

Στη μάχη της Αλαμάνας

Τον Απρίλη του 1821 ο Αθανάσιος Διάκος έχοντας μαζί του Λιβαδείτες και Ορχομένιους δίνει τη μάχη της Αλαμάνας. Ανάμεσα στους ελάχιστους επιζήσαντες είναι ο Λιβαδείτης Μπούσγος και ο Ορχομένιος Ρουμάνης.

Η εισβολή του Δράμαλη

Στο τέλος Ιουνίου του 1821 εισβάλλει στη Βοιωτία ο Δράμαλης και την καταλαμβάνει. Οι Ορχομένιοι έχοντας πληροφορηθεί τις αγριότητες που συνοδεύουν τον Δράμαλη καταφεύγουν στα βουνά Πτώο και Ελικώνα, ενώ τα γυναικόπαιδα βρίσκουν καταφύγιο στο μοναστήρι της Δαύλειας και στο ναό του Αγίου Νικολάου στα Καμπιά.

Ο Ανδρούτσος οργανώνει τους Ορχομένιους

Στις 15 Νοεμβρίου του 1822 έρχεται στη Λιβαδειά ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ύστερα στον Ορχομενό όπου διοργανώνει επαναστατικά τους κατοίκους.

Η εισβολή του Γιουσούφ Πασά

Το 1823 ο Γιουσούφ Πασάς κατεβαίνει στη Βοιωτία και οι καταστροφές επαναλαμβάνονται. Από το 1823 μέχρι το 1826 ο Ορχομενός, όπως και όλη η περιοχή, ζουν σε συνεχή υποδούλωση.

Στη μάχη της Αράχωβας

Το Νοέμβριο του 1826 περνάει από τον Ορχομενό ο οπλαρχηγός Βάγιας Γρίβας και αφού επιστρατεύει Ορχομένιους και τροφοδείται με ζώα και τρόφιμα, έρχεται στην Αράχωβα όπου στις 24 Νοεμβρίου υπό την αρχηγία του Καραϊσκάκη επιφέρουν πανωλεθρία στους Τουρκαλβανούς.

Η τελευταία κατάληψη

Το 1828, όταν ο Καραϊσκάκης πάει στην Αθήνα για να υπερασπιστεί την Ακρόπολη, οι Τούρκοι καταλαμβάνουν και πάλι τον Ορχομενό. Φτάνει όμως ο οπλαρχηγός Βάσος Μαυροβουνιώτης που τους εκδιώκει και τους αναγκάζει να καταφύγουν στη Λιβαδειά. Ο Μαυροβουνιώτης ενισχύεται με Ορχομένιους και αναγκαζει τελικά τους Τούρκους να παραδοθούν.

Το πέρασμα του Μαχμούτ

Στις 29 Ιανουαρίου του 1829 περνάει από τον Ορχομενό ο Μαχμούτ με τον στρατό του πηγαίνοντας προς το Μαρτίνο. Μετά την ήττα του εκεί, περνάει ξανά από τον Ορχομενό πηγαίνοντας ντροπιασμένος προς τη Λαμία. Αυτή είναι η τελευταία φορά που οι Τούρκοι βρίσκονται στον Ορχομενό.

Στη μάχη της Πέτρας

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1829 Ορχομένιοι συμμετέχουν στην τελευταία μάχη του αγώνα στην Πέτρα όπου, υπό την αρχηγία του Δημητρίου Υψηλάντη, οι Έλληνες κατατροπώνουν τους Τούρκους που αναγκάζονται πλέον να συνθηκολογήσουν. Από κει και ύστερα ο Ορχομενός είναι ελεύθερος.

Ο Ορχομενός τροφοδοτεί τον Ελληνικό στρατό

Ο Ορχομενός εκτός από τους άνδρες, διέθετε στον αγώνα και τρόφιμα. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 1829 ο Κριεζώτης και ο στρατηγός Σκουρτανιώτης βρέθηκαν σε δύσκολη θέση να συντηρήσουν το στρατό τους και κατέφυγαν στον Ορχομενό, όπου τους εφοδίασαν με όσπρια και 500 κιλά σιτάρι και έτσι μπόρεσαν να συνεχίσουν τον αγώνα τους.