Από το 1830 μέχρι το 1912
1830
Από το 1829 ο Ορχομενός είναι πλέον ελεύθερος από τον Τουρκικό ζυγό. Το 1830 η Ελλάδα ανακηρύσσεται ανεξάρτητο βασίλειο αλλά υπάρχουν παντού ερείπια και άσχημες οικονομικές συνθήκες. Στον Ορχομενό τα αμπέλια έχουν καταστραφεί από το Τουρκικό ιππικό, τα χωράφια έχουν γίνει χέρσα αφού για πολλά χρόνια έμειναν ακαλλιέργητα, τα ζώα έχουν εξαφανιστεί γιατί άλλα είχαν σφαγεί κατά τη διάρκεια του αγώνα και άλλα λεηλατήθηκαν από τους Τουρκαλβανούς. Τα σπίτια έχουν καταστραφεί και τα ελάχιστα που έχουν απομείνει είναι τρώγλες γιατί χρησιμοποιούντο σαν σταύλοι του Τουρκικού ιππικού.
Οι περισσότεροι Ορχομένιοι ζουν από το ψάρεμα στον Μέλανα, στον Κηφισσό και στη λίμνη ή από το κυνήγι. Λόγω των κλιματολογικών συνθηκών και των βάλτων της Κωπαίδας θερίζει η ελονοσία και η φυματίωση. Στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος επικρατεί αναρχία και οι Ορχομένιοι, μέχρι και το 1850, έχουν να αντιμετωπίσουν και τις ληστρικές επιδρομές διαφόρων συμμοριών. Οι φοβερότερες από αυτές ήταν η συμμορία των Τζαμάλα και Βελέντζα στα 1848 και των Μπελούκα και Νταβέλη στα 1850.
1834
Παρόλα αυτά αρχίζει σχεδόν αμέσως η αναδημιουργία και οικονομική ανόρθωση. Το 1834 επισκέπτεται τον Ορχομενό ο βασιλιάς Όθωνας και οι κάτοικοι, με επικεφαλής τον δημοτικό άρχοντα Γιάννη Ζγουρδάκη, τον υποδέχονται με ενθουσιασμό.
1835
Με το Β.Δ. της 1ης (13) Οκτωβρίου του 1835 ο Ορχομενός υπάγεται στην επαρχία Λιβαδειάς και είναι ένας από τους 12 δήμους της επαρχίας, με πρώτο δήμαρχο τον Γιάννη Σγουρδάκη και έδρα τη Σκριπού. Στο "Δήμο Ορχομενίων" υπάγονται η Σκριπού (394 κατ.), η Πετρομαγούλα (340 κατ.), η Καρυά (137 κατ.), το Νησί, ο Άγιος Δημήτριος (164 κατ.), το Βρανέζι (240 κατ.) και το Μολύβι (18 κατ.).
1852 Εξωραϊσμός και κοινωφελή έργα
Στα 1852, αφού έχει λυθεί πλέον το πρόβλημα της καθημερινής επιβίωσης, αρχίζει η προσπάθεια εξωραϊσμού του Ορχομενού. Ανοίγονται δρόμοι, κατασκευάζονται γέφυρες και άλλα κοινωφελή έργα, ιδρύεται ο ναός του Ευαγγελιστή Λουκά στην πλατεία της Πετρομαγούλας. Ο τότε δήμαρχος Γιάννης Ζυγούρας, με την άγνοια της εποχής του, βάζει τους Ορχομένιους και μαζεύουν τις πέτρες των αρχαίων ερειπίων, σκαλισμένες και μη, και αφού τις πελέκησαν τις χρησιμοποίησαν για την ανέγερση του ναού του Ευαγγελιστή Λουκά. Η περίοδος αυτή συνεχίζεται για 30 χρόνια (1852-1882). Οι Ορχομένιοι ξαναφυτεύουν τα αμπέλια, κατασκευάζουν νέα σπίτια, αξιοποιούν τη γη που κατέχουν και γενικά ανεβάζουν κατακόρυφα το βιοτικό τους επίπεδο. Όλη η γύρω περιοχή προμηθεύεται από τον Ορχομενό σιτάρι αλλά και πολλά σφάγια (προβατοειδή, μοσχάρια, γουρούνια).
1882 Αρχίζει η αποξήρανση της λίμνης
Το 1882 αρχίζει η αποξήρανση της Κωπαίδας, έργο που υπήρξε αποφασιστικό για την ανάπτυξη όχι μόνο του Ορχομενού αλλά και όλης της περιοχής.
1889 Έδρα η Πετρομαγούλα
Το 1889 η έδρα του Δήμου μεταφέρεται από τη Σκριπού στην Πετρομαγούλα (Β.Δ. της 11ης Μαίου 1889). Στο ενδιάμεσο διάστημα προσαρτήθηκαν στο Δήμο οι οικισμοί Τσαμάλι, Πολυγύρα, Καρυώτισσα, Καλύβια, Κίκυρα και Σύνος, άνω και κάτω μονή Σκριπούς.
1894 Σεισμός
Το 1894 γίνεται σεισμός με αποτέλεσμα να γκρεμιστούν πολλά σπίτια, κυρίως παλιά γιατί ήταν πλίθινα.
1895 Το πρώτο Δημοτικό Σχολείο
Το 1895 ιδρύεται το πρώτο δημοτικό σχολείο με δάσκαλο τον Αντώνιο Σακελλαρίου και ταυτόχρονα αρχίζει μια τριετία με πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες που έχει σαν αποτέλεσμα τον μηδενισμό σχεδόν της γεωργικής παραγωγής.
1912 Κατάργηση του Δήμου
Το 1912 ο Δήμος Ορχομενού καταργείται και δημιουργούνται ξεχωριστές κοινότητες όπως η Σκριπού, η Πετρομαγούλα και το Τσαμάλι. Με το Β.Δ. της 8ης Νοεμβρίου του 1949 οι κοινότητες αυτές συνενώνονται και πάλι και αποτελούν το Δήμο Ορχομενού απ' όπου όμως αποσπάται το Τσαμάλι (Β.Δ. της 12ης Ιουνίου του 1959) που έχει μετονομαστεί σε Διόνυσο και αποτελεί χωριστή κοινότητα.
Η αποξήρανση της Κωπαΐδας
Το ιστορικό της αποξήρανσης
Το 1834 καταρτίζεται το πρώτο σχέδιο αποξήρανσης από Γερμανό μηχανικό.
Το 1844 γίνεται δεύτερο συστηματικότερο από το Γάλλο μηχανικό Γουσταύο ντ' Εστάλ.
Το 1846 ο Γάλλος μεταλλειολόγος Σωβάζ συντάσσει την πρώτη σοβαρή μελέτη και το 1865 το Ελληνικό κράτος υπογράφει σύμβαση με τους Μομφερριέρ και Μπονέρ με όρο η εταιρεία τους να έχει την επικαρπία για 99 χρόνια της μισής έκτασης από αυτή που θα αποξηρανθεί και στη συνέχεια η κυριότητα θα περιερχόταν στο Ελληνικό Δημόσιο. Ύστερα όμως από μερική αποξήρανση η εταιρεία κηρύσσεται έκπτωτη, το 1873, γιατί χρεοκόπησε οικονομικά.
Το 1880 υπογράφεται νέα σύμβαση με τον Ιωάννη Βούρο, εκπρόσωπο άλλης Γαλλικής εταιρείας και με όμοιους όρους. Στο διάστημα 1882-1886 γίνονται τα σπουδαιότερα αποστραγγιστικά έργα και η Κωπαίδα αποξηραίνεται. Οι οργανικές ύλες όμως που υπήρχαν στον πυθμένα της λίμνης ανάβουν και καίγονται με αποτέλεσμα η επιφάνεια του εδάφους να κατεβεί κατά 4 μέτρα χαμηλότερα από τη σήραγγα, τα νερά να μην φεύγουν πλέον και το 1887 η Κωπαίδα ξαναγίνεται λίμνη.
Έτσι πτωχεύει και η δεύτερη Γαλλική εταιρεία και τη συνέχιση του έργου αναλαμβάνει, το 1895, μια Αγγλική εταιρεία. Η εταιρεία αυτή βαθαίνει τη σήραγγα και τις αποστραγγιστικές διώρυγες και ολοκληρώνει το έργο το 1931 αποξηραίνοντας 241.000 στρέμματα. Η διάθεση της έκτασης αυτής έγινε όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
Λεπτομερής περιγραφή της αποξήρανσης, των συνθηκών υποτέλειας που υπήρχαν ανάμεσα στους καλλιεργητές και την Αγγλική εταιρεία αλλά και των αγώνων των καλλιεργητών, υπάρχει στο βιβλίο "ΚΩΠΑΪΔΑ-οι καημοί του βάλτου" του Βασίλη Μαράντου από τον Άγιο Δημήτριο.
Διάθεση της αποξηραμένης έκτασης
| Έκταση (στρέμματα) | |
|---|---|
| Παραχωρήθηκαν στους περίοικους της Υλίκης | 1.862 |
| Απαιτήσεις τρίτων από το Δημόσιο | 28.427 |
| Μισθωτές | 145.000 |
| Καλλιέργεια από την Εταιρεία | 48.000 |
| Κοινωφελή έργα (δρόμοι, διώρυγες κ.λπ.) | 17.000 |
| ΣΥΝΟΛΟ | 240.289 |
Επιπτώσεις της αποξήρανσης
Πριν την αποξήρανση οι κάτοικοι γύρω από τη λίμνη και φυσικά οι Ορχομένιοι, ζούσαν σχεδόν πρωτόγονα. Καλλιεργούσαν τις λίγες εκτάσεις που υπήρχαν στις όχθες της λίμνης, αλλά η παραγωγή καταστρεφόταν πολλές χρονιές από τις πλημμύρες. Ακόμη ψάρευαν, κυνηγούσαν ή έβοσκαν γιδοπρόβατα, βόδια και γουρούνια.
Με την αποξήρανση δόθηκαν μεγάλες εκτάσεις για εκχέρσωση και καλλιέργεια, πράγμα που άλλαξε τη ζωή του τόπου ριζικά. Απασχολήθηκαν χιλιάδες εργατικά χέρια και έγινε μεγαλύτερης έκτασης καλλιέργεια περισσοτέρων προϊόντων. Εκτός από το σιτάρι καλλιεργείται τώρα και βαμβάκι, αραβοσίτι, πεπόνια και ταυτόχρονα αναπτύσσεται μεγαλύτερη κτηνοτροφία. Όλα αυτά βέβαια βελτιώνουν τη ζωή των Ορχομενίων.
Μια άλλη πολύ σημαντική βελτίωση που επέφερε η αποξήρανση είναι αυτή στο θέμα της υγείας, όπου αρχίζει να μειώνεται αρχικά και να εξαφανίζεται στη συνέχεια, η ελονοσία που πριν κυριολεκτικά θέριζε τους κατοίκους.