Τουρκοκρατία

Η κατάληψη

Στα 1436 εισβάλλει στη Βοιωτία ο Μουράτ ο Β' και το 1445 εισβάλλει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Το 1446 η Βοιωτία καταλαμβάνετε και πάλι από τον Μουράτ Β' και τελικά το 1460, δυο χρόνια μετά τη παράδοση της Αθήνας, ο Μωάμεθ Β' ο πορθητής κάνει τη Βοιωτία τουρκική επαρχία.

Ουσιαστικά λοιπόν ο Ορχομενός παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Τούρκων από το 1434, μετά τη δολοφονία του δούκα Θηβών και Λιβαδειάς Φραγκίσκου Β' ή Φράγκου, μέχρι την αρχή του απελευθερωτικού αγώνα το 1821.

Οργάνωση

Ο Ορχομενός κατά την περίοδο του τουρκικού ζυγού ακολουθεί την τύχη του καζά της Λιβαδειάς που μέχρι το 1470 υπάγεται στο σαντζάκι των Τρικάλων και μετά στο σαντζάκι του Ευρίπου. Από την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 17ου αιώνα είναι βακούφι της Μέκας ή της Μεδίνας και τον 18ο αιώνα η πρόσοδος του καζά της Λιβαδειάς αφιερώνεται στο Γενί-τζαμί του Σκούταρι που είχε ιδρύσει η σύζυγος του Σουλτάνου Μεχμέτ Δ'.

Οι κατακτητές αρχικά σέβονται τη θρησκεία, τη γλώσσα και τα έθιμα των κατοίκων και επιτρέπουν στον κλήρο να αναλάβει τα εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά ζητήματα. Έτσι το μοναστήρι της Παναγίας είναι το κρυφό σχολειό που διδάσκονται τα πρώτα γράμματα τα παιδιά του Ορχομενού.

Σύμφωνα με το οθωμανικό σύστημα διοίκησης κάθε πόλη και χωριό είχε τους δημογέροντες, τους προεστούς και τους επιτρόπους. Αυτοί διοικούσαν την κοινότητα, φρόντιζαν για τους ιερείς και τους δασκάλους και εισέπρατταν τους φόρους.

Όλοι οι κάτοικοι του Ορχομενού από το 10ο έτος της ηλικίας τους πλήρωναν τον κεφαλικό φόρο, το λεγόμενο χαράτσι, και όλες οι οικογένειες, μέχρι το 1645, έπρεπε να προσφέρουν το 5ο αρσενικό τέκνο για το σώμα των γενιτσάρων.

Οικονομία

Η περιφέρεια της Λιβαδειάς, και μαζί της ο Ορχομενός, δεν υπέστη τόσα δεινά όσα η υπόλοιπη Ελλάδα από τους Τούρκους και αυτό οφείλεται στο γεγονός οτι η Λιβαδειά είχε προύχοντες μορφωμένους και φιλόξενους ανθρώπους (Λογοθέτης, Λάππας, Νάκος κ.λ.π.). Ειδικά από τις αρχές του 18ου αιώνα και μετά την αφιέρωση των προσόδων της περιοχής στο Γενί-τζαμί, χορηγούνται στους κατοίκους προνόμια με συνέπεια την ανάπτυξη του κοινοτικού θεσμού, τη δημιουργία τάξης αρχόντων και ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας.

Η πλούσια γη του Ορχομενού περιέρχεται στην κυριότητα του Σουλτάνου και μοιράζεται στους μουσουλμάνους αξιωματικούς. Το 1/5 της γαιοκτησίας του Ορχομενού, εντός της περιοχής Τσαμάλι που ανήκει στη Σκριπού και Πλατείες που ανήκει στην Πετρομαγούλα, το παίρνουν οι Βοεβόδες. Μετά την απελευθέρωση τα κτήματα Πλατείες τα παίρνει από το δημόσιο ο οπλαρχηγός Καλογερόπουλος και το 1926 πωλούνται από τους κληρονόμους του στους Ορχομένιους.

Από το 1770 αρχίζει στον Ορχομενό η καλλιέργεια του βαμβακιού, με πρώτους σπόρους που προέρχονται από τη Μακεδονία. Γεωργικό προϊόν που εξελίσσεται στο κατ' εξοχήν προϊόν του Ορχομενού και ακόμη και σήμερα αποτελεί μία από τις κυριότερες καλλιέργειες της περιοχής. Την οικονομική ανάπτυξη ανακόπτει στα 1788-1789 μια φοβερή επιδημία πανώλης που προκαλεί το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων μεταξύ των οποίων ήταν και πολλοί Ορχομένιοι.

Το 1809 έρχεται στον Ορχομενό ο ποιητής λόρδος Βύρων μαζί με το φίλο του Τζον Ομπχάουζ, με τον υπηρέτη του Φλέτσερ και τους σωματοφύλακές του τον Έλληνα καπετάν Βασίλη και τον Τουρκαλβανό Λαρτίς Ταχήρ. Κατά την επίσκεψή του αυτή φέρνει συστατική επιστολή από τον Γιάννη Λογοθέτη (ο οποίος έχει πολλά κτήματα στον Ορχομενό όπου καλλιεργεί βαμβάκι και σιτηρά) προς τους Ορχομένιους φίλους του. Την εποχή αυτή ο Ορχομενός έχει 160 σπίτια (110 στη Σκριπού και 50 στην Πετρομαγούλα).

Επαναστατικά Κινήματα

Πριν την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα το 1821, έγιναν σε όλη την Ελλάδα πολλά κινήματα για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού. Δυστυχώς δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για τη συμμετοχή των Ορχομενίων σε αυτά.

Στα μέσα του 1780, μετά το κάλεσμα του Μεγάλου Πέτρου της Ρωσίας να αγωνιστούν μαζί του οι Έλληνες κατά των Τούρκων, ο Γιάννης Καλπούζος υψώνει επαναστατική σημαία στην περιφέρεια Λιβαδειάς και μαζί του είναι ο Ορχομένιος Γούλας.

Το 1789 ο γέρο Ανδρούτσος, πατέρας του Οδυσσέα, έχει έδρα των επαναστατικών του ενεργειών την περιφέρεια γύρω από τον Ορχομενό και μαζί του έχει τον Ορχομένιο οπλαρχηγό Ζυγούρα. Στη συνέχεια πάνε στον Οδυσσέα Ανδρούτσο και παίρνουν μέρος στη μάχη του Καφηρέα.